زمان تعویض صفحه کلاچ خودرو
کیت کلاچ یک قطعهی مصرفی در خودرو است. زمان تعویض صفحه کلاچ خودرو بستگی به شرایط رانندگی دارد که هر چند وقت یکبار باید عوض شود. قانون دقیقی برای زمان تعویض این قطعه وجود ندارد. برای آشنایی بهتر با این قطعه تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
دیسک و صفحه کلاچ چیست؟
کلاچ وسیلهای است که حرکت چرخشی یک شفت را به شفت دیگر منتقل میکند. درواقع سیستم کلاچ یک رابط اصطکاکی بین جعبه دنده و موتور بوده که در ابتدا توان تولیدی موتور را به جعبه دنده منتقل میکند و پس از آن با حضور سایر سیستمها توان به چرخها منتقل میشود. خب اگر خیلی از این تعاریف سر در نیاوردید اجازه دهید که موضوع دیسک و صفحه کلاچ را با یک مثال ساده برایتان توضیح دهیم:
فرض کنید که شما سوار ماشینتان میشوید و استارت میزنید، در این صورت ماشینتان روشن میشود. در همین حین قطعهای به نام فلایول به سرعت میچرخد. البته این را هم بگوییم که این چرخش از طریق احتراق سوخت در موتور صورت میگیرد. حالا باید این چرخش به چرخهای خودرو شما برسد پس قطعهای لازم است که نیروی تولیدی از موتور را به گیربکس برساند.
وظیفه دیسک و صفحه کلاچ چیست؟
همان طور که گفتیم دیسک و صفحه کلاچ بخشی از گیربکس است که کار انتقال نیرو را انجام میدهد. به این ترتیب قدرت خودرو افزایش خواهد یافت. در واقع زمانی که ماشین به حرکت در میآید، به کمک دنده، نیروی موتور بیشتر شده و به چرخ دنده ها انتقال پیدا میکند. دیسک و صفحه کلاچ این عمل انتقال نیرو را مدیریت میکنند. این فرآیند در خودروهای دنده دستی رخ میدهد، در حالی که در خودروهای اتوماتیک، روال افزایش نیرو به صورت خودکار انجام میشود.
ساختمان دیسک و صفحه
ساختمان دیسک و صفحه از 7 قسمت تشکیل شده اند که شامل قطعات زیر هستند:
- صفحه کلاچ
- دیسک کلاچ
- بلبرینگ کلاچ
- دوشاخه کلاچ
- صفحه دنده
- شاخک ها
- اهرم
نحوع عملکرد دیسک و صفحه
انتقال نیرو توسط این قطعه برای تحقق اهداف زیر انجام می گیرد :
- ورود گشتاور کافی به سایر بخش های به حرکت در آورنده اتومبیل در همان لحظه شروع حرکت لازم است.
- عمل تعویض دنده در زمان ارتباط پیشرانه ( موتور ) با دستگاه انتقال نیرو ممکن نیست و کلاچ با قطع کردن ارتباط موتور به سایر بخش ها ، تعویض دنده را تسهیل می کند.
- در لحظه راه افتادن پیشرانه باید گشتاور قسمت های دوار را به کم ترین میزان ممکن رساند. صفحه کلاچ به همراه رویه هایش به یک ورق فولادی پرچ می شود و این ورق فولادی به کمک فنر پیچشی حرکت دورانی را منتقل می کند.
دیسک و صفحه انواع مختلفی دارد:
- یک صفحه ای
- دو صفحه ای
- خشک
- روغنی
- اتوماتیک
قسمت های مختلف دیسکو صفحه خودرو:
- دیسک کلاچ: این قطعه با صفحه کلاچ تماس مستقیم دارد، صفحه کلاچ مدام به بر روی این قطعه در حال چرخش است.
- خورشیدی: یک فنر ارتجاعی که در پشت دیسک کلاچ قرار گرفته است. کیفیت این قطعه نقش مهمی در میزان نرمی کلاچ شما دارد. اگر خواهان نرمی کلاچ هستید به کیفیت دیسک کلاچ دقت کنید.
- بلبرینگ کلاچ: این قطعه بر روی دوشاخه گیربکس قرار می گیرد، و هنگامی که کلاچ گرفته می شود، وارد شفت گیربکس شده و شروع به چرخش می کند. در صورت خرابی این قطعه صدای خرخر موقع کلاچ گرفتن شنیده خواهد شد. در صورت عدم تعویض به موقع شکسته می شود و دنده ها جا نخواهد رفت و ممکن است به دیسک و صفحه آسیب وارد کند.
- صفحه کلاچ: صفحه ای که بر روی دیسک کلاچ قرار دارد، روی صفحه کلاچ تعدادی لنت قرار دارد که در صورت اتمام آن ها ماشین شتاب لازم را نخواهد داشت. بر روی صفحه کلاچ چند عدد فنر قرار دارد، در برخی مدل ها فنر ها به صورت دو عدد داخل هم قرار دارند که به آن اصطلاحا پری دامپر گفته می شود. در صورت ضعیف شدن یا کنده شدن فنر ها دنده ها جا نخواهد رفت.
انواع صفحه کلاچ خودرو
- صفحه کلاچ معمولی یا تک فنر: ابتدایی ترین نوع صفحه کلاچ می باشد، فنر های مارپیچ روی آن تک فنر هستند، و عمر خیلی کوتاهی دارند. خرید این نوع صفحه کلاچ توصیه نمی شود.
- صفحه کلاچ پری دامپر: مدل های جدیدتر صفحه کلاچ هستند، فنر های روی آن ها به صورن دوبل یا در هم رفته که به آن پری دامپر گفته می شود. این دیسک و صفحه ها قدرت بالایی دارند و عمر طولانی تری دارند. بهترین گزینه برای خرید هستند.
- صفحه کلاچ سرامیکی: جنس لنت های روی آن از سرامیک می باشد، یکی از مزایای این صفحه ها این است، که شتاب خیلی بالایی دارند، داغ نمی شوند و در ماشین های مسابقه ای به کار می روند.
- صفحه کلاچ آزبست دار: این نوع از دیسک و صفحه به علت وجود آزبست شتاب بالایی دارند و سوخته هم نمی شوند، آزبست به محیط زیست آسیب می زند به علت اینکه سمی و سرطانزا است، به همین دلیل امروزه منسوخ شده و در بازار وجود ندارد.
برای آشنایی بهتر با نحوه عملکرد صفحه کلاچ را در فیلم زیر می توانید مشاهده کنید
رگلاژ سیم کلاچ به صورت دستی
- برای رگلاژ سیم کلاچ نقطهای که سیم کلاچ روی آن بسته شده است را پیدا کنید. سیم کلاچ با کمک یک پیچ با پدالی که در بالای گیربکس نصب گشته مهار شده است. این کار ممکن است در برخی از خودروها مشکل باشد.
- رگلاژ سیم کلاچ با مهرهای موجود در پایانه اتصال که در هر خودرو میتواند اندازههای متفاوت داشته باشد انجام میشود. مهره کوچک را در جهت عقربههای ساعت بچرخانید. حال پدال کلاچ را امتحان کنید. متوجه خواهید شد پدال بالاتر از حد وسط آزاد میکند. این کار باعث میشود صفحه کلاچ بیشتر درگیر شود و عمر دیسک و صفحه کاهش پیدا کند.
- اگر مهره را به جهت پادساعتگرد بچرخانید مهره به سمت عقب حرکت خواهد کرد. در این وضعیت پدال پایین تر از حد وسط آزاد میگردد. در این حالت فشار نسبتا بالایی به سیم کلاچ و خودرو وارد میشود و به مرور سیم کلاچ سفت خواهد شد.
- این عمل را آنقدر تکرار کنید تا محل دقیق و مناسب کردن آزاد کلاچ را بیابید. توجه داشته باشید هرچه پدال پایین تر باشد دنده زودتر درگیر خواهد شد. همچنین زمانی که پدال بالاتر آزاد کند دنده دیرتر درگیر میشود.
رگلاژ سیم کلاچ را چه زمانی انجام دهیم؟
همانطور که در قسمت اول گفته شد معیوب بودن سیم کلاچ تاثیر مستقیمی در نحوه تعویض دنده خواهد داشت.یک سری نشانههایی وجود دارد که با توجه به آنها میتوان فهمید که سیم کلاچ از رگلاژ خارج شده است. اگر هر کدام از نشانههای ذکر شده در ادامه را مشاهده نمودید بهتر است ابتدا سیم کلاچ را به طور چشمی بازرسی و در صورت خرابی و پوسیدگی آن را تنظیم کنید. در غیر این صورت میتوانید با رگلاژ سیم کلاچ کارایی کلاچ را به حالت اولیه برگردانید.
چگونه میتوان عمر دیسک و صفحه کلاچ را افزایش داد؟
همانطور که اشاره کردیم عوامل مختلفی در این مورد دخیل هستند که به ما کمک میکنند با رعایت آنها بتوانیم دوام دیسک را بالا ببریم و دیرتر برای تعویض و یا تعمیر آن هزینه کنیم. بدون معطلی برویم سراغ این عوامل:
1. بی مورد از کلاچ استفاده نکنید!
بسیاری از افرادی بر حسب عادت در بیشتر مواقع پای خود را کمی روی کلاچ نگه میدارند و به حرکت ادامه میدهند. به خصوص در هنگام تعویض دنده! اما واقعیت این است فشار دادن اندک کلاچ هم به معنی درگیر کردن آن است و باید بعد از تعویض دنده به طور کامل کلاچ را رها کنید.
2. دنده را صحیح جا بزنید
اگرچه تعویض دنده بدون فشردن کلاچ کار بعیدی است، اما انسان است و هزار عیب و ایراد! بنابراین توصیه میکنیم این مورد را از قلم نیندازید و سعی کنید با چنین اشتباهی عمر دیسک و صفحه کلاچ را کاهش ندهید. بسیاری از موارد هم زود رها کردن کلاچ باعث میشود دنده به خوبی جا نخورد و همین موضوع بر دوام و فرسودگی آن تاثیرگذار است.
3. دنده غلط ممنوع!
اینکه بدانید در مواقع خاص مثل سربالاییها از کدام دنده باید استفاده کنید خیلی میتواند به افزایش عمر کلاچ کمک کند. به کار بردن دندههایی غیر از یک و دو در شرایط سخت رانندگی به جز خرابی دیسک و صفحه کلاچ، نتیجه دیگری نخواهد داشت.
4. از حمل بار سنگین پرهیز کنید
یکی دیگر از عوامل مهم و تاثیرگذار در طول عمر دیسک و صفحه کلاچ حمل بار سنگین با خودرو است. به خصوص در جادههای سربالایی و با شیب تند که فشار زیادی بر ماشین وارد خواهد کرد. توصیه میکنیم اگر در چنین وضعیتی قرار گرفتید دنده را به آرامی تعویض کنید و از رانندگی هیجانی بپرهیزید. تا فراموش نکردیم بهتر است بکسل کردن خودرو را هم یادآوری کنیم که تا چه میزان میتواند باعث فرسودگی و استهلاک دیسک و صفحه کلاچ شود. در این وضعیت بهتر است با سرعت بسیار کم حرکت کنید و از راننده خودرو بکسل شده بخواهید از ترمز زدن بیجا خودداری نماید.
5. در سربالایی توقف نکنید
بسیار از رانندگان زمانی که در سربالایی یا ترافیک قرار میگیرند، برای پیشگیری از حرکت کردن خودرو به سمت عقب، با کلاچ بازی میکنند و آن را به میزان کم فشار میدهند. در حالیکه این کار به مرور باعث آسیب زدن به صفحه کلاچ میگردد و توصیه میکنیم به جای استفاده از این روش به ترمز دستی خودرو روی بیاورید واز آن استفاده کنید.
6. مواظب ترافیک باشید!
خیلی واضح است که گیر کردن در ترافیکهای سنگین تا چه میزان میتواند برای کارکرد کلاچ مخرب باشد. دلیل آن هم این است که در ترافیک برای پیشگیری از تصادف مجبور هستید کلاچ را زیاد نگه دارید و همین برای کاهش عمر دیسک و صفحه کلاچ کافیست!
چه زمانی باید دیسک و صفحه را عوض کنیم؟
کیت کلاچ یک قطعهی مصرفی در خودرو است و هر چند وقت یکبار باید عوض شود. قانون دقیقی برای زمان تعویض این قطعه وجود ندارد. بعضی از رانندههای جاده ادعا میکنند که گاهی ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار کیلومتر هم با یک صفحه کلاچ کار کردهاند و نیازی به تعویض نداشتهاند. اما در مورد خودروهایی که بیشتر درون شهر استفاده میشوند، اوضاع به شکل دیگری است. کلاچ و ترمز گرفتنهای پیدرپی در خیابانهای شهری باعث میشود تا عمر دیسک و صفحه کم شود.
ماشینهای عادی موجود در بازار ایران معمولا زیر ۴۵ هزار کیلومتر نباید نیاز به تعویض دیسک و صفحه داشته باشند. این در مورد قطعات معمولی است و عمر مفید یک کیت کلاچ خوب، باید چیزی بین ۵۰ تا ۷۰ هزار کیلومتر باشد.
البته در دفترچهی راهنمای خودروها هم نوشته میشود که هر چند هزار کیلومتر باید نسبت به عوض کردن دیسک و صفحه اقدام کرد. اما راههای دیگری هم برای تشخیص این زمان وجود دارد. بیایید ترفندهایی را برای اطلاع از زمان درست تعویض دیسک و صفحه با هم مرور کنیم:
- اگر دیدید ماشینتان هنگام گاز دادن شتاب ندارد، بدانید که وقت تعویض فرا رسیده است. این ترفند بر اساس وظیفهی دیسک و صفحه در انتقال نیروی موتور به چرخها عمل میکند. زمانی که عمر این قطعه تمام شده باشد، نمیتواند وظیفهاش را به درستی انجام دهد و بخشی از نیروی موتور در هرزگردی بین دیسک و صفحه و فلای ویل هدر میرود. در چنین شرایطی موتور خودرو کار خودش را درست انجام میدهد؛ اما انتقال نیرو به درستی انجام نمیشود. اگر میبینید که سرعت ماشینتان متناسب با افزایش فشار روی پدال گاز بیشتر نمیشود، بدانید که مشکل از این قطعه است.
- اگر وقتی خودرو را در دنده ۱ قرار میدهید و پا را از روی کلاچ برمیدارید، ماشین شروع به لرزشهای شدید میکند، زمان تعویض دیسک و صفحه فرا رسیده است.
- ترفند بعدی به دنده ۲ خودرو مربوط میشود. پیش از شروع به حرکت، خودرو را در دنده ۲ بگذارید و پایتان را به صورت ناگهانی از روی کلاچ بردارید. اگر ماشین در دنده ۲ خاموش نشد و شروع به حرکت کرد، بدانید که باید برای تعویض دیسک و صفحه جدید هزینه کنید.
- اگر در خودروهای دندهای در تعویض دنده از ۱ به ۲ با مشکل مواجه شدید یا دندهی ۲ سخت جا رفت، بدانید که باید به فکر عوض کردن کیت کلاچ باشید. این اتفاق، گاهی در مورد جا رفتن دنده ۱ و دنده عقب هم رخ میدهد و باز هم دلیلی برای تمام شدن عمر دیسک و صفحه است. معمولا در چنین مواقعی هنگام تعویض دندهها میبینید که خودرو سروصدای زیادی راه میاندازد. این هم یکی از نشانههای دیگر اتفاقی است که نباید میافتاد و حالا افتاده است.
- اگر دیدید در یک سربالایی معمولی که نیاز است حتما سراغ دندههای سنگین (۱ و ۲) بروید، آن موقع هم احتمالا عمر دیسک و صفحهی خودرویتان سر آمده است.
- اگر پس از کلاچ گرفتن، در زمان بالا آوردن پا حس میکنید پدالِ کلاچ، پای شما را به عقب پرتاب میکند، با نشانهی روبرو شدهاید. یعنی باید به فکر تعویض باشید.
معایب کوبیدن دیسک و صفحه کلاچ
اگر دیسک کلاچ هنگام حرکت ماشین به لرزش درنیاید، منجر به کوبیده شدن لنت کلاچ میشود. منظور از کوبیده شدن لنت ها حالتی است که احساس کوبش در بخش سیستم کلاچ دریافت میکنید. این کوبیده شدن میتواند معایب مختلفی برای خودرو به همراه داشته باشد که عبارتند از:
- کیفیت پایین و جنس نامرغوب لنت های موجود در بازار
- فرسودگی و کاهش دوام طول عمر دیسک و صفحه کلاچ
- ایجاد لرزش دیسک به علت استهلاک
- آسیب رساندن جدی به گیربکس خودرو به علت از بین رفتن خورشیدی
- به کارگیری پرچهای بیکیفیت برای کوبیدن لنت ها و باز شدن آنها
چند راهنمایی ساده و کاربردی به هنگام از کار افتادن کلاچ!
اگر خودرو شما سالم بوده و از قبل مشکل خاصی نداشت ابتدا خودرو خود را متوقف و خاموش نمایید و در دنده یک قرار دهید.
برای رانندگی بهتر سعی کنید جلو خودرو خود را خالی کرده که نیاز به ترمز گرفتن نداشته باشید.
ابتدا پدال گاز را کمی فشار دهید و بعد استارت بزنید.
همانطور که مشخص است به هنگام استارت زدن خودرو در دنده با تکان محکمی مواجه میشود. اگر جلو خودرو شما خالی است با فشار دادن پدال گاز حرکت خودرو را با دنده یک شروع کنید و به حرکت ادامه دهید.
خوب میدانیم که رانندگی با دنده 1 زمان بر و خطرناک میباشد برای تعویض دنده در این حالت پای خودرو را از پدال گاز بردارید تا فشار موتور از روی چرخ دندههای گیربکس برداشته شود و دنده را در حالت خلاص قرار دهید.
به هنگام حرکت با دنده خلاص شما بیشتر از 30 الی 20 کیلومتر بر ساعت نمیتوانید حرکت کنید حالا برای این که بتوانید دنده خودرو را به 2 تغیر دهید به آرامی دسته دنده را در دست گرفته و با بازی کردن پدال گاز جای تعویض دنده را پیدا کنید و دنده خودرو را در حالت 2 قرار دهید.
ممکن است در این هنگام صدای قیز قیژ یا به اصطلاح با صدای آبمیوه گیری مواجه شوید ولی نگران نباشید با چندین بار شنیدن این صدا مشکل خاصی برای گیربکس شما ایجاد نمیشود.
برای استفاده از دنده معکوس در این شرایط نیز از همان روال افزایش دنده استفاده کنید، یعنی با پدال گاز بازی کرده جای مناسب برای کم کردن دنده را پیدا کنید.
نکات مهم و کاربردی هنگام خرید دیسک و صفحه
- قیمت: اولین و مهمترین موضوع، قیمت و میزان مبلغی است که برای خرید دیسک و صفحه کلاچ در نظر میگیرید. قطعا با دانستن مبلغ حدودی برای این امر مسیر شما به منظور انتخاب بسیار هموارتر خواهد شد.
- نرمی کلاچ: اگر برای شما مهم است که کلاچ خودرو شما نرم باشد حتماً قبل از خرید این موضوع را به فروشنده اطلاع دهید. توصیه ما به شما این است که از دیسک و صفحه پری دمپر که بالاتر در مورد آن صحبت کردیم استفاده کنید.
- برند صفحه کلاچ: بسیار واضح است که اگر در این مرحله برای خرید یک برند مرغوب و کیفیت بالا هرینه نکنید بزودی ناچار به پرداخت هزینه بیشتری خواهید بود. بنابراین بهتر است کیفیت را فدای قیمت نکرده و هوشمندانهتر به این موضوع نگاه کنید.
- فنر مارپیچ: بهتر است حالا که مجبور به صرف چنین هزینه ای شدهاید با خرید یک مدل از فنرهای قوی و باکیفیت، اساسیتر به تعمیر خودرو بپردازید. دلیل آن هم این است که فنرهای بی کیفیت متاسفانه سریع بریده شده و کارایی ندارند.
- بلبرینگ کلاچ: بهتر است قبل از اینکه مجبور شوید برای تعویض این قطعه هزینه تعویض دیسک و صفحه کلاچ را بپردازید به کیفیت این قطعه توجه لازم را داشته باشید. در بسیاری از برندها متاسفانه بلبرینگ کیفیت بالایی نداشته و بهتر است به صورت جداگانه آن را خریداری نمایید.
- نوع بسته بندی: با وجود انبوه مارکها و برندهای تقلبی این مورد خیلی مهم است که به نحوه بستهبندی و اصل بودن کالا توجه کنیم. لیبلهای و توجه به پلمپ بودن بسته میتواند ما را در این زمینه راهنمایی کند.
- مشورت با مکانیک: قطعا شخصی که روزانه با صدها نوع از این قطعات سر و کله میزند خیلی بهتر از ما میتواند قطعه اصلی و تقلبی را تشخیص دهد. پس حتما قبل از خرید با یک مکانیک مطمئن مشورت کنید.
نتیجه گیری
تمام شدن دیسک و صفحه کلاچ، بیشتر از هر چیزی به نحوه رانندگی و عادت های بد رانندگی مربوطه. خودروهایی که عملکرد تعویض دنده اونها به صورت دستی و کلاچ اون ها بصورت مکانیکیه، تقریبا در هر ۱۰۰ کیلومتر رانندگی در مسیرهای شهری پر ترافیک، با کلاچ گرفتن، بیش از ۷۰۰ بار دندهشون عوض میشه. در نتیجه مجموعه کلاچ با گرمای زیادی مواجهه میشه.
با اینکه صفحه کلاچ و دیسک از مقاومت خیلی بالایی در برابر گرما و فرسایش حاصل از اصطحکاک و تنش برخوردارند، اما بعد از گذشت زمان و تکرار این شرایط آسیب میبینند. بهترین راه برای جلوگیری از خرابی زود هنگام دیسک و صفحه اینه که کمتر فشرده بشه و وزن زیادی هم روی خودرو نباشه.