مجله اینترنتی دیده ها همیار زندگی شما
بیش فعالی
بیش فعالی (ADHD) چیست؟ نوعی اختلال رفتاری است که اغلب با نقص توجه و فعالیت‌های شدید فیزیکی همراه می‌شود. این عارضه یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی در کودکان زیر ۷ سال به‌شمار می‌آید. شیوع این بیماری در پسران ۳ برابر بیشتر از دختران است.
این بیماری در برخی مواقع خود را با علائمی چون رفتارهای تکانشی، حرکت های مداوم، حواس پرتی و مشکل در یادگیری و غیره نشان می دهد. در اغلب اوقات مدیریت بر روی افراد بیش فعال ممکن است بسیار دشوار باشد. ساده ترین چیزها به راحتی حواس فرد بیمار را از کاری که در حال انجام آن است پرت می کند.
در واقع کودکان مبتلا به بیش فعالی نمی‌توانند بر روی رفتار خود کنترل داشته باشند. آنها معمولا در محیط بسیار آرام به انجام فعالیت پر سر و صدا مشغول می‌شوند و نمی‌توانند با گروه همسالان خود ارتباط موثری داشته باشند.
اگر می‌خواهید به زبان ساده بدانید adhd یعنی چی؟ باید بگوییم اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی باعث می‌شود تا کودک موقعیت خطر را به درستی درک نکند. بنابراین خودش را دائما در موقعیت خطر قرار می‌دهد. از طرفی به‌دلیل عدم توجه کافی دچار افت تحصیلی می‌شود و نمی‌تواند عملکرد درستی در فعالیت‌های مدرسه یا روزمره خود داشته باشد.
بیش فعالی از کی مشخص می‌شود؟
یکی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری-رشدی اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی است که در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. در اغلب موارد کودکان قبل از ۷ سالگی یا با ورود به مدرسه نشانه‌های این اختلال را در رفتار خود بروز می‌دهند.
علائم بیش فعالی را بشناسید!
رایج‌ترین علائم بیش فعالی شامل موارد زیر می‌شوند:
- افراد مبتلا به اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی تمرکز کافی برای انجام یک کار یا موضوع مشخصی در مدت طولانی ندارند.
- آنها فراموش می‌کنند چه وظایفی بر عهده‌شان گذاشته شده یا در صورت انجام، به ترتیب کارها دقت نمی‌کنند.
- مبتلایان به بیش فعالی با کوچکترین محرکی دچار حواس‌پرتی می‌شوند و تمرکز خود را برای ادامه کار از دست می‌دهند.
- آرام ماندن و تحرک نداشتن حتی در مدت کوتاه هم برای آنها بسیار دشوار است.
- افراد مبتلا به بیش‌فعالی دائما وسط حرف دیگران می‌پرند. در واقع منتظر ماندن برای به اتمام رسیدن صحبت دیگران برای آنها بسیار سخت است.
انواع بیش فعالی
بر اساس اینکه کدام دسته از علائم در فرد قوی‌تر است، ADHD را در سه نوع مختلف دسته‌بندی می‌کنیم:
- اختلال نقص توجه (Predominantly inattentive)
اختلال بی‌توجهی یکی از انواع بیش فعالی است. افراد مبتلا به این نوع ADHD در تمرکز، اتمام کارها و وظایف و پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل دارند. به باور متخصصان، بیش‌فعالی کودکان و به‌ویژه دختران عمدتاً ازاین‌گونه است. با توجه به منزوی بودن این دسته از کودکان و عدم تمایل آنها برای ایجاد اخلال در نظم کلاس ممکن است بیماری آنها به‌درستی و در زمان مناسب تشخیص داده نشود. به همین دلیل، لازم است کلیه نشانه‌ها و الگوهای رفتاری کودکان خود را جدی گرفته و برای تأمین سلامت روان و جسم آنها به طور منظم با پزشک مشورت کنید.
نشانه‌های اختلال بی‌توجهی
از مهم‌ترین نشانه‌های اختلال بی‌توجهی یا بیش‌فعالی نوع اول می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- حواس‌پرتی مداوم
- فراموش‌کاری مستمر و گسترده
- بی‌توجهی به جزئیات
- بی‌دقتی
- ناتوانی در تمرکز
- عدم توانایی در برقراری ارتباط چشمی
- عدم توانایی در پیروی از قوانین و دستورالعمل‌ها
- عدم توانایی در برقراری نظم و انضباط
- بیش فعالی – تکانشی (Predominantly hyperactive-impulsive)
افراد مبتلا به این نوع بیش‌فعالی در درجه اول رفتارهای تکانشی از خود نشان می‌دهند. از این جمله، می‌توان به تکان دادن دست یا پا، بی‌قراری، قطع مکرر صحبت‌های سایرین و ناتوانی در انتظار و دریافت نوبت اشاره کرد. این افراد نیز درست مانند مبتلایان گروه نخست در زمینه تمرکز با مشکل مواجه هستند.
نشانه‌های بیش‌فعالی تکانشی
از عمده‌ترین نشانه‌های بیش‌فعالی – تکانشی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- بی‌قراری مداوم
- پرحرفی بیش از اندازه
- عدم توانایی در رعایت نوبت
- نشان‌دادن رفتارهای تکانشی
- فعالیت فیزیکی بیش از حد و غیرمعمول
- عدم توانایی در حفظ آرامش
- قطع کردن مکرر صحبت‌های سایرین
- بیش فعالی ترکیبی (Combined hyperactive-impulsive and inattentive)
بیش‌فعالی ترکیبی یکی از شایع‌ترین انواع این بیماری است. افراد مبتلا به این نوع ADHD غالباً علائم کم‌توجهی و بیش‌فعالی – تکانشی را به طور هم‌زمان نشان می‌دهند. از این جمله می‌توان به مجموعه‌ای از رفتارها نظیر عدم تمرکز، حواس‌پرتی، رفتارهای تکانشی، فعالیت فیزیکی بیش از اندازه و برخورداری از انرژی مهارنشدنی و عمدتاً مخرب اشاره کرد.
بیش فعالی بزرگسالان چگونه است؟
بیش فعالی بزرگسالان معمولاً از عدم درمان این اختلال در زمان کودکی ناشی می‌شود. بر اساس مطالعات، در حدود ۶۰ درصد از کودکان مبتلا به این عارضه به شکل مناسب درمان نشده و در دوران بزرگسالی هم همچنان از تبعات آن رنج می‌برند. بیش‌فعالی بزرگسالان معمولاً با نشانه‌هایی به‌مراتب ملایم‌تر از کودکان همراه است. با این حال، اختلال مذکور به شکل قابل‌توجهی بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد تأثیرگذار بوده و ممکن است روابط خانوادگی یا حرفه‌ای افراد را به شدت دچار اختلال کند.
علت به وجود آمدن بیش فعالی چیست؟
با وجود شایع بودن این عارضه، علت به وجود آمدن بیش فعالی چندان مشخص نیست. با این حال، اعتقاد عمومی بر این است که بروز این بیماری به طور معمول دارای ریشه‌های عصبی و ژنتیکی است. تحقیقات نشان می‌دهند، کاهش دوپامین از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در به‌وجود آمدن ADHD است. دوپامین یک ماده شیمیایی است که ترشح آن به شکل قابل‌توجهی بر روی فعالیت‌های مغز و بدن انسان تأثیر گذاشته و به انتقال سیگنال‌های عصبی کمک می‌کند. این ماده در ایجاد پاسخ‌ها و واکنش‌های عاطفی مؤثر است.
یافته‌ها نشان می‌دهند، حجم قشر خاکستری مغز مبتلایان به این عارضه از سایر افراد کمتر است. ماده خاکستری شامل نواحی خاصی از مغز است که کنترل برخی رفتارها و عملکردها را برعهده دارد. از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گفتار
- خود کنترلی
- تصمیم‌گیری
- کنترل عضلات و ماهیچه‌ها
محققان هنوز هم برای آگاهی از دلایل بروز این عارضه تلاش می‌کنند. بااین‌حال، احتمال می‌رود موارد زیر اصلی‌ترین علت به وجود آمدن بیش فعالی باشند:
- وراثت
- نوروتوکسین‌ها و قرارگرفتن در معرض آلاینده‌هایی نظیر سرب یا سموم دفع آفات
- مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری
بیش فعالی در کودکان و مشکلات خواب آنها
برخی تحقیقات نشان می‌دهد حدود 70 درصد از کودکان مبتلا به ADHD دچار اختلالات خواب هستند. از جمله این اختلالات می‌توان به مشکل خواب رفتن، بیدار شدن مکرر از خواب در طول شب یا صبح زود بیدار شدن اشاره کرد.
کودکان همچنین ممکن است هنگام رفتن به رختخواب از خود مقاومت نشان دهند یا هنگام خواب دچار نافرمانی و ناراحتی شوند. برای مقابله با مشکلات خواب، والدین باید روال ثابتی را برای خواب کودک، با کمترین حواس‌پرتی در محیط آرامش‌بخش ایجاد کنند.
چه زمانی با یک متخصص باید تماس گرفت ؟
بهترین زمان برای مراجعه به یک متخصص در سن 5 سالگی است و در این سن اگر متوجه شوید که :
- کودک شما پرخاشگر است
- رفتارهای کودک شما تکانشی است
- کودک شما در تمرکز و توجه مشکل دارد
- فعالیت فرزند شما در اجتماع دوستان و یا مدرسه دارای مشکل ارتباطی است.
باید به سرعت به یک متخصص روانشناس برای درمان به موقع مراجعه نمایید. تا از هرگونه آسیب های آتی در آینده جلوگیری کرده باشید.
به یاد داشته باشید که این بیماری باعث بروز مشکلات عدیده ای در فرد بیمار می شود. مشکلاتی همچون علاقه به مواد مخدر و محرک، پرخاشگری و بی قانونی ، عدم موفقیت شغلی ، شاخه به شاخه شدن در کار و شغل، مشکل در زندگی اجتماعی و زناشویی و… به همین دلیل به هیچ عنوان از درمان این بیماری غافل نشوید.
بهترین و مطمئن ترین راه تشخیص بیش فعالی
نقشه مغزی ، بهترین روش برای تشخیص این بیماری می باشد و بهترین نقشه مغزی با دستگاه های پیش رفته لورتا نوروفیدبک گرفته می شوند و در این لحظه از این تکنولوژی جدید تر برای انجام این کار وجود ندارد. این دستگاه بدون عوارض جانبی در 5 دقیقه نقشه مغز را استخراج کرده و نوع ADHD را مشخص می نماید. این روش درمان بدون نیاز به استفاده از دارو در زمانی کوتاه می باشد. این روش امروزه در کشور آمریکا و دیگر کشور های پیشرفته به عنوان بهترین روش مورد قبول درمان است. این روش طول درمان بلند مدت ندارد. و بیمار در کمتر از 15 جلسه علایم مشخصی از بهبود را نشان می دهد.
درمان ADHD چیست؟
روش های درمان بیش فعالی به شرح ذیل می باشد:
1- لورتا نوروفیدبک
از این روش درمان امروزه در کشور آمریکا و دیگر کشورهای پیشرفته استفاده می شود. این روش بسیار موثر می باشد و آمار بهبودی آن در حدود 90 درصد می باشد برای بیماران مبتلا به بیش فعالی. همچنین از مزایای این روش می توان به این اشاره داشت که این روش بدون استفاده از قرص و دارو و عوارض جانبی است. بیمار می تواند در زمان کوتاهی برای همیشه درمان شود.
2- درمان با دارو
روش درمان با داروی بیش فعالی بزرگسالان و کودکان نیز یکی دیگر از روش های درمانی است. متاسفانه در بیشتر مراکز درمان از این روش استفاده می شود. بیمار در این روش می بایست سال ها داروهای خود را مصرف نماید. در این روش بیمار به طور موثر درمان نمی شود و دچار عوارض ناشی از مصرف دارو نیز می شود.
3- رفتار درمانی
برای كودكان در سن پیش دبستانی (5-4 سال) که مبتلا به بیش فعالی هستند، رفتار درمانی، به ویژه آموزش برای والدین، به عنوان یکی دیگر از روش های درمان قبل از استفاده از دارو توصیه می شود. برنامه های درمانی خوب شامل نظارت دقیق، پیگیری و ایجاد تغییرات در روش زندگی فرد بیمار و اطرافیان او خواهند بود. این روش درمان نیز درمان موثر نداشته و کنترل نمامی جنبه های زندگی فرد بیمار و اطرافیان او کاری بس دشوار است.
تاثیر فعالیت بر بیش فعالی
فعالیت بدنی منظم علاوه بر سرگرم کننده بودن برای کودکان ، مزایای سلامتی بسیاری نیز دارد. از جمله:
- تقویت استخوان ها.
- کاهش فشار خون.
- کاهش استرس و اضطراب.
- افزایش عزت نفس.
- کمک به مدیریت وزن.
کودکان 3 تا 5 سال مبتلا به ADHD باید در طول روز فعال باشند. کودکان و نوجوانان 6 تا 17 سال باید هر روز حداقل 60 دقیقه از نظر جسمی فعال باشند. فعالیت هوازی را نیز در خود بگنجانید. فعالیت یعنی هر چیزی که باعث تپش قلب آن ها می شود. همچنین فعالیت های تقویت استخوان مانند دویدن یا پرش و فعالیت هایی مانند کوهنوردی.
به یاد داشته باشید که کودکان از بزرگسالان تقلید می کنند. بنابراین اضافه کردن فعالیت بدنی به برنامه های معمول خود و شروع تشویق کودک به پیوستن به شما نیز بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
زمان کم تحرکی را کاهش دهید
اگرچه کم تحرکی در زمان مطالعه و انجام تکالیف درسی مناسب است ولیکن زمان تماشای تلویزیون، بازی های ویدیویی یا وب گردی اگر بیش از 2 ساعت باشد،می تواند باعث بروز عوارض بسیاری در زندگی کودک مبتلا به بیش فعالی شود و بایستی این زمان به زیر دو ساعت در روز کاسته شود. علاوه بر این، آكادمی اطفال آمریكا تلویزیون دیدن را برای كودكان زیر 2 سال توصیه نمی كند. کودکان را تشویق کنید تا فعالیت های سرگرم کننده ای را با اعضای خانواده یا به تنهایی به صورت فعالیت های حرکتی پر جنب و جوش انجام دهند.
تاثیر خواب کافی بر بیش فعالی
خواب ناکافی باعث می شود بیشتر غذا بخوریم و از نظر جسمی تحرک کمتری داشته باشیم. کودکان بیشتر از بزرگسالان به خواب احتیاج دارند و میزان آن ها با توجه به سن متفاوت است. خوابیدن به مقدار کافی برای کودکان در رشد و سلامت آنها بسیار مهم است و از بروز بیماری بسیاری همچون تشدید بیماری بیش فعالی و … جلوگیری می نماید.
